Selasa, 21 Januari 2020

Materi 11 BAB RUMAH ADAT JAWA

MATERI TENTANG OMAH ADAT JAWA

MATERI TENTANG OMAH ADAT JAWA
Joglo iku salah siji wangun omah tradisional ing Jawa Tengah. Saliyané joglo ing Jawa Tengah uga ana wangun omah limas. Omah Joglo duwèni ciri kang khas yaiku payone kang dhuwur. Ing jaman saiki wis arang banget ditemokaké omah wangun joglo. Omah joglo kagolong kuna ing jaman saiki. Biasané omah joglo iku ana gebyogé kanggo pepaès. Omah Joglo dumadi saka rong pérangan utama yakuwi Pendhapa lan dalem. Bagéan pendhapa arupa bagéan ngarep sing nduwèni ruangan jembar tanpa sekat-sekat, biasané dipigunakaké kanggo nampa tamu utawa ruang dolanan bocah-bocah lan lan ruangan liya sing sipaté luwih pribadi. Ciri-ciri bangunan joglo yakuwi bagéan payon pendhapané dhuwur kaya gunung.
Bagian:
1.    Pendhapa: diapit Pengrawit apitan lan Tajuk mangkurat
2.    Pringgitan neng tengah-tengah
3.    Dalem ageng utawa dalem: sing dipérang manèh dadi 3 bagian yaiku: Senthong kiwa, Senthong tengah lan Senthong tengen
4.    Gandhok lan pawon
Jenis Variasi Bangunan Joglo
1.    Joglo limasan lawakan utawa “joglo lawakan”.
2.    Joglo Sinom
3.    Joglo Jompongan
4.    Joglo Pangrawit
5.    Joglo Mangkurat
6.    Joglo Hageng
7.    Joglo Semar Tinandhu

Ciri-cirine omah Joglo :
* Payone kang dhuwur
* Nduweni gebyoge (tembok kayu gunane kanggo mbatesi senthong tengah karopringgitan digawe seko kayu jati)
* bagian payon pendhapane dhuwur kaya gunung.


Bagian omah joglo :
  1. Pendhapa

Pendhapa arupa bagéan ngarep sing nduwèni ruangan jembartanpa sekat-sekat, biasané dipigunakaké kanggo nampatamu utawa ruang dolanan bocah-bocah lan papan kanggosantai kulawarga.
  1. Tiang (saka) omah joglo
Saka guru wonten 4, ngelambangkake tentang mata angin (lor,wetan, kidul, kulon)
Saka pengarak wonten 12
  1. Pringgitan
Panggonane ning mburi pendopo, nempel karo ndalem (omah sing bagian ndalem). Fungsine kanggo nampa tamu.
  1. Dalem Agung
Ndalem utawa omah njero iku fungsine kanggo ruang keluarga.Ing ndalem iki, wonten 3 senthong utawa kamar. Senthong tengen, senthong tengah, lan senthong kiwo.
  1. Senthong
  1. Senthong tengen Yaiku
Fungsine kanggo peturon sing nduwe griya.
  1. Senthong Tengah Yaiku
Senthong tengah (Pasren) biasane, panggonan iki fungsine kanggo tempat tidur lan kanggo penyembahan kanggo Dewi Sri utawa dewi kesuburan lan kemakmuran.
Lan biasane kanggo nyimpen beras utawa nyimpen palawija.
  1. Senthong Kiwa Yaiku
Fungsine biasane kanggo nampung beras, padi, palawija, lan sakliyane (kacang, kedelai, jagung)
  1. Gandok / pawon 
Fungsine kanggo kamar kecil utawa kanggo masak ning bagian mburi omah joglo

MATERI KELAS 12 BAB BUSANA ADAT JAWA

Busana adat Jawa
Busana adat Jawa biasa disebut dengan busana kejawen yang mempunyai perumpamaan atau pralambang tertentu terutama bagi orang Jawa yang mengenakannya. Busana Jawa penuh dengan piwulang sinandhi, kaya akan suatu ajaran tersirat yang terkait dengan filosofi Jawa. Ajaran dalam busana kejawen ini merupakan ajaran untuk melakukan segala sesuatu didunia ini secara harmoni yang berkaitan dengan aktifitas sehari – hari, baik dalam hubungannya dengan sesame manusia, dengan diri sendiri, maupun dengan Tuhan Yang Maha Kuasa pencipta segala sesuatu dimuka bumi ini. Busana Kejawen yang akan dijelaskan dibawah ini terdiri dari busana atau pakaian yang dikenakan pada bagian atas tubuh, seperti iket, udheng;bagian tubuh seperti rasukan atau bisa disebut dengan baju, jarik, sabuk, epek,timang,bagian belakang tubuh yakni keris, dan bagian bawah kaki yaitu candela.
1. Iket
Iket adalah tali kepala yang dibentuk sedemikian rupa sehingga berbentuk penutup kepala.
Cara mengenakan iket harus kenceng, kuat supaya ikatannya tidak mudah terlepas. Bagi orang Jawa arti iket adalah agar manusia memiliki pamikir atau pemikiran yang kencang, tidak mudah terombang – ambing hanya karena factor situasi atau orang lain tanpa pertimbangan yang matang
2. Udheng
Udheng dikenakan pada bagian kepala dengan cara mengenakan seperti mengenakan topi. Bila sudah dikenakan diatas kepala, iket menjadi sulit dibedakan dengan udheng karena ujudnya sama. Udheng berasal dari kata mudheng artinya mengerti dengan jelas. Maknanya manusia akan memiliki pemikiran yang kukuh bila sudah mudheng atau memahami tujuan hidupnya. Manusia memiliki fitrah untuk senantiasa mencari kesejatian hidup sebagai sangkan paraning dumadi. Makna lain dari udheng ini adalah agar manusia memiliki keahlian / ketrampilan serta dapat menjalankan pekerjaannya dengan pemahaman yang memadai karena memiliki dasar pengetahuan.
3. Rasukan
Sebagai ciptaan Yang Maha Kuasa, hendaklah manusia ngrasuk atau menganut sebuah jalan atau agama dengan kesadaran penuh menyembah Tuhan Yang Maha Esa.
4. Benik
Busana Jawa seperti beskap selalu dilengkapi dengan benik ( kancing ) disebelah kiri & kanan. Lambing dari benik itu adalah bahwa manusia dalam melakukan tindakannya dalam segala hal selalu diniknik; artinya diperhitungkan dengan cermat. Apapun yang dilakukan janganlah sampai merugikan orang lain, dapat menjaga antara kepentingan pribadi dan kepentingan umum.
5. Sabuk
Sabuk digunakan dengan cara melingkarkan di badan atau lebih tepatnya dipinggang. Sa-buk artinya hanya impas saja, ngga untung & ngga rugi. Makna sabuk adalah agar manusia menggunakan badannya untuk bekerja sungguh – sungguh, jangan sampai pekerjaannya tidak menghasilkan atau tidak menguntungkan ( buk ).
6. Epek
Persamaan Epek adalah apek; golek; mencari. Artinya dalam hidup ini, kita harus memanfaatkannya dengan mencari ilmu pengetahuan yang berguna
7. Timang
Timang adalah pralambang bahwa ilmu yang ditempuh harus dipahami dengan jelas & gamblang, agar tidak gamang atau menimbulkan rasa kuatir. (samang – samang; berasal dari kata timang )
8. Jarik
Jarik adalah kain panjang yang dikenakan untuk menutupi tubuh sepanjang kaki. Jarik artinya aja serik. Jangan mudah iri terhadap orang lain, karena iri hati hanya akan menimbulkan rasa emosional, grusa – grusu dalam menanggapi segala masalah.
9. Wiru
Mengenakan jarik atau kain selalu dengan cara mewiru ujungnya sedemikian rupa. Wiru atau wiron bisa terjadi dengan cara melipat – lipat ujung jari sehingga berwujud wiru. Wiru artinya wiwiren aja nganti kleru. Olahlah segala hal sedemikian rupa sehingga menumbuhkan rasa menyenangkan dan harmonis, jangan sampai menimbulkan kekeliruan dan disharmoni.
10. Bebed
Bebed adalah kain atau jarik yang dikenakan laki – laki. Bebed artinya manusia harus ubed yakni tekun & rajin dalam bekerja mencari rezeki.
11. Canela
Canela dijabarkan dari canthelna jroning nala, atau peganglah kuat di dalam hatimu. Canela sama dengan selop,cripu atau sandal. Canela dikenakan di kaki dengan maksud agar kita selalu menyembah lahir & batin, hanya di kaki-Nya
12. Curiga & Rangka
Curiga atau keris berujud wilahan, bilahan dan terdapat didalam warangka atau wadahnya. Curiga dan warangka adalah pralambang bahwa manusia sebagai ciptaan menyembah Tuhan sebagai penciptanya dalam sebuah hubungan kawula jumbuhing Gusti. Curiga ditempatkan di belakang artinya dalam menyembah yang Maha Kuasa hendaknya manusia bisa ngungkurake godhaning Syetan yang senantiasa mengganggu manusia ketika akan bertindak kebaikan

Materi kelas 12 BAB TEMBANG KINANTHI

SERAT WIDHATAMA TEMBANG KHINANTI KELAS VII

Tembang khinanti

  • Ringkasan
Perangane Serat Wedhatama kang pungkasan, anggitane KGPAA Mangkunegara IV yaiku pupuh Kinanthi. Tembang Kinanthi iku saka tembung kanthi oleh seselan in. Seselan in iki tegese padha karo ater-ater di-. Dadi kinanthi tegese dikanthi, dituntun, digandheng, utawa diarahake.

A. Maca, nanggapi lan nitik guru gatra, guru lagu, lan guru wilangan teks Serat Wedhatama pupuh Kinanthi

Kinanthi
 Marma den taberi kulup,
Angulah lantiping ati,
Rina wengi den anedya,
Pandak-panduking pambudi,
Mbengkas kahardaning driya,
Supadya dadya utami.

  • Pupuh Kinanthi ing Serat Wedhatama ngemot tembang cacahe 19 pada. Sapada tembang Kinanthi duwur menika kawiwitan saka tembung Dhuh dewa tekan tembung mami.
  • Guru gatra saben sapadane tembang Kinanthi ana 6 gatra.
  • Guru lagu lan guru wilangane tembang Kinanthi yaiku 8u, 8i, 8a, 8i, 8a, lan 8i.


B. Ajaran pupuh Kinanthi
  • Ngasah perasaan supaya nyingkirke hawa nafsu supaya dadi manungsa sing mulya kanthi gambarake wong akeh supaya entuk ketentraman ati lan jiwa.
  • Tansah waspada supaya mawas diri lan ngilingake rasa ragu ning njero ati supaya mantep kanggo nglakoni kebajikan.
  • Ngilangake rasa cemburu, ora nganggu wong liya, lan nahan hawa nafsu nanging mung sepi dadi ayem tentrem.
  • Piwulang sing ngetutke hal kang becik ingkang wes diajarke gawe ngolehake kemuliaan
  • Ngelingke manungsa ben eling lan waspada, maksude eling yaiku ileng marang petunjuk utowo pelajaran kang dikei saka alam (eling alam)

Sumber : Gegaran Nyinau Basa Jawa 3 Kelas XII SMA/SMK/MA

Kamis, 16 Januari 2020

MATERI KELAS 10 BAB CERKAK

Pengertian, Ciri-ciri, lan Unsur Cerkak


Cerkak utawa Cerita Cekak ing bahasa Indonesia dikenal kanthi Cerpen utawa Cerita Pendek yakuwe salah satu karya sastra kang asring dipunpanggihi wonten ing kalawarti utawa ariwarti. Cerita cekak utawa cerita pendek ing Kamus Besar Bahasa Indonesia (KBBI) yakuwe koyo cerita pendek. Cerkak nduwe pathokan kirang saking 10.000 tembung (kata) lan nyeritakaken cerita marang salah sijine paraga ing situasi lan kondisi tartamtu.

  njelasaken cerkak kuwe cerita ingkang panjangipun sekitar 5.000 kata, utawa sekitar 17 lembar kertas kuarto spasi rangkep.
  njelasaken bahwa cerkak yakuwe cerita cekak sing isine mboten bener-bener kedadeyan persis kaliyan isine (utawa cerita fiktif), tapi biasane tema ing cerita kuwe dumadi ana, ing pundi mawon, lan ugi kapan kemawon.

Cerkak ugi saged didefinisikaken cerita kang diwaca sakjagongan, yakuwe mboten mbetahaken wekdal ingkang dangu, inggih punika cerkak kuwe cerita sing entheng lan mboten njlimet, saengga mboten migatosaken pikiranipun pamaos.
Ciri-ciri cerkak miturut Sumarjo lan Saini :
  1. Sifate rekaan saking penulis (fiksi).
  2. Naratif
  3. Nggadhahi sifat tunggal.
Dene ciri-ciri cerkak miturut Morris ing Tarigan inggih menika :
  1. Ciri utawa yakuwe cekak, padhu, lan intensif.
  2. Nduweni unsur tokoh, gerak, lan adhegan (character, action, lan scene).
  3. Bahasa ing cerkak kudu tajem, segesif, lan narik kawigaten.
Nah miturut pendapat-pendapat ing nduwur, saged disimpulaken ciri-ciri cerkak yakuwe :
  1. Nggadahi sifat cekak, padet, lan lewih ringkes tinimbang novel.
  2. Dibentuk saking tembung kang jumlahe kirang saking 10.000.
  3. Sumber ceritanipun saking padintenan, masalah umum, lan ditambah rekaan penulis.
  4. Mboten nelakaken urutan peristiwanipun kanthi rinci sanget, naming nelakaken sakedhik utawa intine mawon.
  5. Tembung kang digunakake dipilih lumrah manut bahasa padintenan (sehari-hari).
  6. Nggadhahi alur tunggal. (maju, mundur, utawa campuran).
Cerkak saged dipunpendhet saking pengalaman pribadi penulis ingkang kasunyatan lan kedadeyan, namung ugi saged direka-reka utawa ditulis manut apa sing dipengini penulis. Ing sajroning cerkak ugi nduwe inti patuladhan utawa pesan moral kang akeh kaitane kaliyan babagan padintenan, namung ugi nggadhahi sifat-sifat buruk kang kudu diematna kanthi bener-bener. Upaminipun wonten paraga protagonist kang nduwe sifat-sifat apik, lah sifat-sifat kuwe saged kangge patuladhan. Uga wonten paraga antagonis kang nduwe sifat-sifat awon (buruk), nah kuwe saged dipunpesthekaken mesti bakal ngrasakna cilaka.
Unsur Intrinsik
  1. Tokoh lan penokohan, yakuwe tiyang-tiyang kang dados paraga utawa lelakonipun cerita. Ing  sajroning cerita mesthi ana tokoh sentries (tokoh utama) lan tokoh bawahan (tokoh pendukung).
  2. Latar utawa setting, yakuwe nggambaraken papan panggenan, wektu, lan latar suasana ing sajoring cerita.
  3. Sudut pandang utawa panganggit ing ndalem mbektakaken cariyosipun.
  4. Alur utawa plot cerita, yakuwe kedadeyan-kedadeyan ing cerita kanthi sambung sinambung wiwit ngarep nganthi pungkasaning cerita. Alur kaperang dadi 3, yakuwe alur maju, mundur, lan campuran.
  5. Makna/maksud/pesan/amanat, yakuwe simpulan pamaos ngengingi cerita ingkang nembe mawon dipunwaos.
Unsur Ekstrisik
  1. Nilai-nilai ing cerita (agama, budaya, politik, sosial, lan ekonomi).
  2. Asal-muasalipun penulis utawi biografinipun penulis.
  3. Kondisi sosial pas cerkak kasebut dipuntulis.


sumber https://anythingschool.blogspot.com/2018/02/pengertian-ciri-ciri-lan-unsur-cerkak.html

Materi 11 BAB RUMAH ADAT JAWA

MATERI TENTANG OMAH ADAT JAWA Joglo iku salah siji wangun omah tradisional ing Jawa Tengah. Saliyané joglo ing Jawa Tengah uga a...